ทำไมรักแร้ถึงมีกลิ่น? กลิ่นเต่ารุนแรงแถมรักแร้เปียก มันเกิดจากอะไร

การเกิดกลิ่นที่รักแร้อาศัยปัจจัยร่วม 2 ประการ คือ เหงื่อ และเชื้อแบคทีเรีย ขาดอย่างใดอย่างหนึ่งไม่ได้

เหงื่อ 

โดยทั่วไปเหงื่อของคนเราจะเป็นของเหลวไร้สี ไร้กลิ่น ถูกขับจากต่อมเหงื่อใต้ชั้นผิวหนัง โดยต่อมเหงื่อ (sweat gland)สามารถแบ่งออกเป็น 3 ชนิดใหญ่ ๆ  ตามลักษณะทางสัณฐานวิทยาและองค์ประกอบของเหงื่อ  ได้แก่

1.ต่อมเหงื่อเอคครีน (Eccrine sweat gland) ปรากฏอยู่ทั่วทุกส่วนของร่างกาย แต่จะพบมากบริเวณฝ่ามือ, ฝ่าเท้า, และศีรษะ ปลายท่อของต่อมเหงื่อเปิดออกที่บริเวณผิวหนังชั้นหนังกำพร้า เหงื่อที่ถูกขับออกมาประกอบด้วยน้ำ 98-99% มีเกลือแร่, กรดสายสั้น ๆ,  วิตามินซี, ยูเรีย, และกรดไขมันปนอยู่เล็กน้อย การขับเหงื่อจากต่อมเหงื่อเอคครีนเกี่ยวข้องกับการระบายความร้อน เพื่อรักษาสมดุลของอุณหภูมิในร่างกาย

2.ต่อมเหงื่ออะโพครีน(Apocrine sweat gland) มีขนาดใหญ่กว่าต่อมเหงื่อเอคครีน พบมากที่บริเวณรักแร้, ขาหนีบ, รอบทวารหนัก, เปลือกตา, รอบหัวนม, และในรูหู เป็นต่อมที่เกี่ยวข้องกับการเกิดกลิ่นโดยตรง แต่จะเริ่มทำงานเมื่อเข้าสู่วัยรุ่น ต่อมเหงื่อชนิดนี้ไม่มีรูเปิดที่ผิวชั้นนอกแต่ปลายท่อมีการเชื่อมต่อกับรากผม โดยของเหลวที่ขับออกมาประกอบด้วยน้ำ, ไขมัน, โปรตีน,  และสเตียรอยด์ มีลักษณะเหนียวข้นเนื่องจากมีไขมันมากโดยไอ้เจ้าไขมันนี่แหละที่เป็นตัวการของการเกิดกลิ่นไม่พึงประสงค์ ที่จะกล่าวถึงในหัวข้อถัดไป

3.ต่อมเหงื่ออะโพเอคครีน เป็นต่อมที่พบบริเวณรักแร้ และจะเริ่มทำงานเมื่อเข้าสู่วัยรุ่นเช่นเดียวกับต่อมเหงื่ออะโพครีน ตัวต่อมมีท่อมาเปิดที่ผิวหนังชั้นนอกและขับของเหลวลักษณะใสคล้ายกับของต่อมเหงื่อเอคครีน แต่มีอัตราการหลั่งสูงกว่ามากเป็นสิบเท่า

เชื้อแบคทีเรีย

เจ้าแบคทีเรียประจำถิ่นที่รักแร้ที่เป็นต้นเหตุของกลิ่นมีอยู่ 2 สกุลใหญ่ ๆ คือ สแตฟิโลคอคคัส (Staphyloccus) และคอริเนแบคทีเรียม(Corynebacterium) ไขมันที่อยู่ในเหงื่อจัดเป็นอาหารชั้นเลิศของเจ้าแบคทีเรียทั้งสองชนิด เมื่อพวกมันย่อยสลายไขมันจะให้ผลผลิตเป็นกรดไขมันสายสั้น ๆ ซึ่งมีกลิ่นเปรี้ยวและฉุนอย่างร้ายกาจ นอกจากนั้น แบคทีเรียบางสายพันธุ์ยังสามารถย่อยสลายโปรตีน และให้ผลผลิตเป็นก๊าซแอมโมเนียหรือสารประกอบกำมะถันซึ่งส่งกลิ่นอันไม่พึงประสงค์ต่อรักแร้ได้อีกด้วย  

กลิ่นรักแร้ (axillary odor) คือกลิ่นของอะไร?

หากจำแนกกลิ่นรักแร้ออกตามลักษณะโครงสร้างทางเคมีจะแบ่งออกได้เป็น 3 ชนิด คือ

1.กลิ่นของกรดไขมัน ซึ่งหลัก ๆ มี 2ชนิด คือ สารประกอบ 3N2Hและ HMHA

2.กลิ่นของกำมะถัน ซึ่งเป็นกลิ่นของสารประกอบ 3M3SH

3.กลิ่นฟีโรโมน ได้แก่ แอนโดรสเตอโนน (androstenone) และแอนโดรสเตอนอล (androsternol) ซึ่งเป็นสารกลุ่มสเตียรอยด์ฮอร์โมน

แล้วปัจจัยที่ทำให้กลิ่นของแต่ละคนเกิดเหมือนหรือแตกต่างกันมีอะไรบ้าง? ผู้ชายกับผู้หญิงใครมีกลิ่นรักแร้แรงกว่ากัน? และเชื้อชาติมีส่วนเกี่ยวข้องกับกลิ่นหรือไม่? หากใครอยากรู้เรามีคำตอบให้ในบทความตอนต่อไปค่ะ

เอกสารอ้างอิง:

Lam, T. H., Verzotto, D., Brahma, P., Ng, A. H. Q., Hu, P., Schnell, D., ... & Ong, M. (2018). Understanding the microbial basis of body odor in pre-pubescent children and teenagers. Microbiome, 6(1), 1-14.